W klasie zapadła fascynująca cisza. Lila uśmiechnęła się prawie w grymasie i rzuciła się w bok na koleżankę z biurka, która była wyraźnie zirytowana. Potem przeczytała ponurym tonem: „Słońce”. […] Według Rino, starszego brata Lili, nauczyła się czytać w wieku około trzech lat, patrząc na litery i obrazki w jego elementarzu. Siedziała obok niego w kuchni, gdy on odrabiał lekcje, i nauczyła się więcej niż on.*
(Rozdziały 6-7)

Ten fragment książki L’amiga geniale autorstwa Eleny Ferrante opowiada o dniu, w którym Lila, główna bohaterka, zaskoczyła swoich kolegów z klasy i nauczyciela, ujawniając, że nauczyła się czytać, zanim została tego nauczona. To jej przedwczesne osiągnięcie nie było odosobnionym przypadkiem, ale raczej zapowiedzią jej przyszłych wyjątkowych zdolności we wszystkich kwestiach akademickich. Rzeczywiście, opublikowane do tej pory badania naukowe potwierdzają to, co zostało przedstawione w tej powieści: że podstawowe umiejętności małych dzieci są zapowiedzią ich przyszłych osiągnięć w nauce. Rzeczywiście, umiejętności liczenia i czytania, które składają się na zestaw tych podstawowych umiejętności, mogą znacznie pomóc – lub utrudnić, gdy są niewystarczające – późniejsze nabycie dalszych umiejętności. Według Juela (1988) zwłaszcza dzieci mające trudności z czytaniem w pierwszej klasie szkoły podstawowej mają niestety 88% szans na kontynuowanie tych trudności w klasie czwartej. Dlatego ważne jest, aby zapewnić dzieciom nabywanie tych umiejętności na wczesnym etapie edukacji.

Jednak dowody sugerują również, że nabywanie takich podstawowych umiejętności liczenia i czytania zaczyna się jeszcze przed rozpoczęciem edukacji. Bardzo przekrojowe badanie Juela zaczyna się od identyfikacji „nie czytających” od innych już w pierwszej klasie. I znów cytując powieść Ferrante, Lila zapoznała się z umiejętnością czytania i pisania, obserwując jedynie swojego brata i jego książki poza klasą – do tego stopnia, że ​​właściwie nauczyła się czytać samodzielnie. Teraz, chociaż nie można oczekiwać, że dzieci uczą się czytać przed pójściem do szkoły podstawowej, nadal najważniejsze jest, aby miały kontakt z książkami i czytaniem tak jak ona, przed pierwszym dniem w klasie. Taka ekspozycja i związana z nią znajomość liter i stron, została określona jako „świadomość druku” lub „wiedza o druku”.

Rzeczywiście, nawet jeśli wiedza o druku nie przekłada się bezpośrednio na umiejętność czytania, literatura sugeruje, że odgrywa ona znaczącą rolę w późniejszym rozwoju umiejętności czytania u małych dzieci, a także, co ciekawe, umiejętności liczenia. Według Purpury (2015) można to wytłumaczyć faktem, że wiedza o druku pomaga zapoznać dzieci z ideą „podstawowego kodu stosowania nazw i znaczeń do symboli”, którą łączy oczywiście zarówno umiejętność czytania, jak i liczenia. (Purpura 2015: 212) Oznacza to, że kiedy dzieci zrozumieją, że litery, obrazki i symbole wydrukowane na stronie mogą przedstawiać słowa i liczby, a tym samym mogą oznaczać rzeczy i ilości w świecie fizycznym (zasada wiedzy drukowanej), są lepiej przygotowane do operowania takimi pisanymi symbolami w ramach uczenia się czytania i pisania oraz liczenia.

Co więcej, wiedza o druku nie kończy się na tym, ale także oswaja dzieci z samymi książkami jako przedmiotami: posługiwaniem się nimi, świadomością, że należy je czytać od lewej do prawej na stronie i między stronami oraz od dołu do góry przez wiersz na stronie. Uczy też krytycznego myślenia związanego z ich wyborem (co z kolei obejmuje czytanie tytułu, streszczenia tylnej okładki, przeglądanie spisu treści, poruszanie się po stronach itp.). Taka znajomość podstawowych narzędzi jakiejkolwiek formalnej instrukcji może sprzyjać lepszym wynikom w nauce (Purpura 2015: 200). Należy jednak zauważyć, że wkrótce pojawi się również pytanie, jak będzie ewoluować przyswajanie wiedzy o druku, wobec postępu w kierunku książek cyfrowych?

Podsumowując, nabywanie przez dzieci podstawowych umiejętności – które są ważne dla ich przyszłych osiągnięć w nauce – nie rozpoczyna się od pierwszego dnia w szkole, ale wcześniej. Jednym z czynników, który może pomóc im w nabyciu zarówno umiejętności czytania, jak i liczenia, jest znajomość materiałów drukowanych i związana z nimi wiedza o druku. Z jednej strony jest to dobra wiadomość, ponieważ sugeruje, że rodzice mogą bez wysiłku poprawić potencjał naukowy swoich dzieci za pomocą nieformalnych środków przed ich pójściem do szkoły. Z drugiej strony brzmi to niepokojąco ze społecznego punktu widzenia, ponieważ zwykle dzieci z niższych klas społecznych mają najmniej kontaktu z materiałami drukowanymi. To pozostawia miejsce do rozwoju tylko dla szczególnie uzdolnionych dzieci, takich jak Lila (L’amica geniale) lub szczególnie stymulowanych, takich jak Riad (L’arabe du futur), aby czerpać korzyści z płynnego nabywania podstawowych umiejętności w zakresie czytania i pisania oraz liczenia.

*Oryginalny ekstrakt: Nell’aula cadde un silenzio incuriosito. Lila fece un mezzo sorrisetto, quasi una smorfia, e si gettò di lato, tutta addosso alla sua compagna di banco, che diede molti segni di fastidio. Poi lesse con tono imbronciato: «Sole». […] Secondo Rino, il fratello più grande di Lila, la bambina aveva imparato a leggere intorno ai tre anni guardando le lettere e le figure del suo sillabario. Gli si metteva seduta accanto in cucina mentre faceva i compiti, e apprendeva più di quanto riuscisse ad apprendere lui.

Żródła:
Ferrante, Elena. My brilliant friend. Europa Editions UK, 2012.
Juel, Connie. „Learning to read and write: A longitudinal study of 54 children from first through fourth grades.” Journal of educational Psychology 80.4 (1988): 437.
Purpura, David J., and Amy R. Napoli. „Early numeracy and literacy: Untangling the relation between specific components.” Mathematical Thinking and Learning 17.2-3 (2015): 197-218.
Sattouf, Riad. L’Arabe du futur (Tome 2): Une jeunesse au Moyen-Orient (1984-1985). Allary éditions, 2015.